Door de redactie. Als Noord-Hollandse van origine, en niet opgevoed met de carnavalscultuur, voel ik mij voor wat betreft carnaval een redelijke – eigenlijk totale – buitenstaander. De alle-gekheid-op-een-stokje beelden die ervan voorbij komen gadeslaand, heb ik me wel eens afgevraagd: wat bezielt de carnavalsvierders? Open minded als ik probeer te zijn, en met een lichte irritatie over het feit dat dit feest eigenlijk ieder jaar volledig aan mij (en de subcultuur waarin ik blijkbaar zit) voorbij gaat, een goede reden om me verder in deze carnavalsgekte te verdiepen! Dus, voor alle carnavalshaters, buitenstaanders die dat wellicht niet zouden willen zijn, neutrale toeschouwers, gematigde en fanatieke feestgangers, lees vooral verder voor stukje achtergrond en inspiratie. Erg benieuwd of en hoe jij dit jaar carnaval viert!
Geschiedenis carnaval
Zoals met veel feesten, zijn de meningen verdeeld over de precieze geschiedenis van carnaval. De Germaanse volkeren, de Grieken, de Romeinen, en zo nog een aantal ‘oude bekenden’ vierden al feesten die in veel opzichten lijken op het carnavalsfeest zoals die nu wordt gevierd.
De Romeinen waren schijnbaar heel goed in een feestje bouwen met muziek, drank, dans, offers én verkleden. En in voorchristelijke culturen probeerden mensen met veel kabaal en afschrikwekkende maskers boze geesten te verjagen. De ‘heidenen’ hielden lente-feesten waarin Koning Winter werd verdreven en het wakker worden van de natuur werd gevierd met allerlei vruchtbaarheidsrituelen.
De bloeitijd van carnaval was in de Middeleeuwen. Toen werd carnaval uitbundig gevierd. Burgers zetten zich af tegen de elite, de adel en de kerk. Er was spot en gekkigheid, een ‘schertskoning’ nam symbolisch het bestuur over (net als de huidige Prins Carnaval) en het was een grote verkleedpartij met klassieke outfits als narren, heksen en duivels.
Wel of niet katholiek?
Carnaval vindt plaats in de periode voor de vastentijd voor Pasen, en wordt sinds de Middeleeuwen door de katholieken gevierd. Op internet vindt je echter discussie over of het nu wel of niet van oorsprong een katholiek feest is. Mijn leken-versie van de twee theorieën:
Theorie 1: De katholieken hebben het gejat
Carnaval is begonnen als heidens lentefeest. De katholieken hebben het feest in de Middeleeuwen hebben gekerstend en opgenomen in hun jaarlijkse feestpakket.
Theorie 2: De katholieken hebben het zelf bedacht
Onder andere de Duitse volkskundige, dhr. Moser, veronderstelt dat de katholieke kerk het feest ergens in de Middeleeuwen zelf heeft geïnitieerd. Als zogenaamde ‘anti-schepping’, voorafgaand aan de vastentijd voor Pasen, waarbij het gewone volk zou ervaren wat er gebeurt als narren, heksen en andere dubieuze figuren zouden regeren.
Heidens of katholiek. Hoe dan ook, na de Middeleeuwen is het feest ingezakt / de kop in gedrukt, met name onder invloed van diverse kerkelijke hervormingen. In Nederland is na de Tweede Wereldoorlog het carnavalsfeest weer sterk opgebloeid. Vooral in Brabant en Limburg werden in de jaren 50 veel carnavalsverenigingen opgericht. Vanaf de jaren 60 verspreidde het feest zich ook naar boven de rivieren de Maas en de Rijn. Nog altijd zijn Noord-Brabant en Limburg de provincies waar carnaval het meest uitbundig wordt gevierd. (Bron)
Naamswijziging carnaval
Tijdens het schrijven van deze blog, kwam er een artikel uit in de Gelderlander over openbare basisschool de Carrousel in Zevenaar (bron). Op initiatief van de oudervereniging is de naam ‘carnaval’ veranderd in ‘verkleedfeest’. Reden: omdat carnaval van oudsher een katholiek feest is, past het niet bij de openbare basisschool.
Dit artikel vond ik opvallend, omdat blijkbaar de (veronderstelde) katholieke oorsprong bij carnaval gevoelig ligt, en bij – ik noem maar wat – Pasen of kerst niet. En wat te denken van Sinterklaas, christelijker dan de bisschop van Myra wordt het niet.
Ik stel voor, nu we toch bezig zijn, om nog een aantal naamswijzigingen in te voeren:
Pasen wordt het het eier-zoek-feest. Kerst het dennenboom-feest. En Sinterklaas het man-met-rode-mantel-en-lange-witte-baard-feest. Of kan dat eigenlijk ook niet meer? Waarom is het bijvoorbeeld niet een bruine of zwarte man? Of, ik noem maar iets geks, een vrouw? Sinterklaas 2.0: het vrouw-met-rode-mantel-zonder-lange-witte-baard-feest? Een paar dwergen erbij op de pakjesboot, hebben we de pieten-discussie ook meteen opgelost.
Nee zonder gekheid. Laat ik voorop stellen: hulde voor deze ouders die überhaupt de moeite nemen om na te denken over de betekenis van zo’n feest en hoe zij dit graag ingevuld zien op hun school. Ze vinden het verkleden met de kinderen leuk, maar het hoeft niet onder de noemer ‘carnaval’ met een katholieke bijsmaak. Als theorie 1 zou kloppen, en de katholieken in de Middeleeuwen het feest hebben overgenomen van de heidenen, is die katholieke bijsmaak misschien al wat beter te verdragen.
Christelijke cultuur
Maar wat ik wil zeggen is, ieder feest in onze cultuur heeft wel ergens een christelijke oorsprong of is anderszins ontstaan onder discutabele heersers. Met een kritische loep bekeken zou dan onze volledige feestkalender hernoemd moeten worden, of überhaupt niet gevierd. Mijn indruk is dat de weerstand die soms gevoeld wordt bij carnaval, te maken heeft met simpelweg het wat-de-boer-niet-kent-dat-eet-hij-niet-effect. ‘Carnavals-buitenstaanders’ zoals ikzelf voelen gewoon (nog?) weinig bij het feest omdat we er zelf niet mee zijn opgegroeid. Dan storen we ons aan een ‘katholieke oorsprong’ en vinden het niet thuishoren in het standaard-pakket aan feesten, waar Pasen of kerst wel bij horen. Net zo christelijk, maar die zijn inmiddels door alle Nederlanders ingebed in onze jaarlijkse traditie.
Als amusante toegift nog de reactie van de Carnavalsfederatie op het bericht van deze basisschool. Je leest de reactie hier.
Het komt erop neer dat deze ‘kenner’ van het carnavalsfeest ook een aanhanger lijkt van theorie 1. Zij vinden dat deze openbare basisschool te ver gaat met het afstand nemen van de naam ‘carnaval’ en noemen het zelfs ‘van de pot gerukt’. Niet mijn woorden, maar ik snap wel dat ze de weerstand tegen de naam ‘carnaval’ omdat het katholiek zou zijn lichtelijk overdreven vinden.
Hoe denk jij hierover?
Carnaval op de vrije school
Naast ‘een optocht voorbij zien komen’, is mijn persoonlijke ervaring met carnaval, het jaarlijkse winterfeest op de vrije school van mijn kinderen. Het wordt overigens bij ons niet expliciet carnaval genoemd, wat me eigenlijk niet eerder (voor het schrijven van dit blog) is opgevallen. Wellicht heeft het gewoon te maken met de sterke focus op de natuur, en wordt het woord ‘carnaval’ niet bewust gemeden. Het lijkt qua viering ook sterk op de variant van het ‘heidense’ lentefeest met het afscheid nemen van de winter, en ontluiken van de lente.
Bij het winterfeest, of in de peuterklas het ‘sneeuwklokjesfeest’, nemen we dus afscheid van de winter, en bewonderen we de eerste sneeuwklokjes en krokussen die de kop opsteken. Juf is verkleed als narcis of als moeder aarde, en er zijn ook prinsessenjuffen (we hebben – helaas – maar 1 meester op school, en ik heb niet gespot hoe hij verkleed was). Kinderen komen verkleed als ze dat willen, en hoe ze willen. Bij voorkeur ook als een natuur- of vruchtbaarheidssymbool, maar – we zijn gelukkig niet dogmatisch – er lopen ook piraten, clowns, dino’s en Disney-figuren in de rondte. Ontzettend leuk en vriendelijk. En de kinderen genieten ervan. Geen weerstand. Geen discussie.
Carnavalsnamen voor steden en dorpen
Als onderdeel van mijn ‘verdieping’ heb ik voor de grap even de lijst afgestruind met carnavalsnamen voor steden en dorpen in carnavalstijd. Een tip voor als je eens een verloren 10 minuten op wilt vullen met een dosis humor.
Ik wil jullie deze greep uit het assortiment niet onthouden:
- Toeterland (Budel-Schoot),
- Erwtenrijk (Bussum),
- Kneutergat (Cromvoirt),
- Drabbelterp (Sneek),
- Goudpoeperslaand (Achtmaal),
- Krabbegat (Bergen op Zoom),
- Potteschijtersland (Geertruidenberg),
- Blubberdam (Rijkenvoort)
- Zeikmeikenrijk (Sint Anthonis).
Mijn eigen Wageningen, ik wist het niet, heeft ook een naam! Het heet Jolleberg. Jol betekent wiel, en berg is natuurlijk vanwege onze grote trots, de Wageningse berg van maar liefst 42 meter hoog.
Carnavalskostuum en tips
Van gewolvilte vrije school narcissen tot proud-to-be-foute tijgerpakjes. Voor ieder wat wils. De echte carnavalsvierder komt niet weg met een heksenmuts of varkensneus. Het is in de carnavalssteden en binnen de verenigingen een ware sport om zo origineel en ludiek mogelijk uit de hoek te komen. In Brabant en Limburg spelen feestwinkels er jaarlijks op in om zo origineel mogelijk te zijn en de trends niet te missen. Dit jaar is de belangrijkste trend ‘foute kostuums’, volgens Astrid Hoofs, eigenaresse van een grote carnavalswinkel P.W. Hoofs in Den Bosch. Ze merkt dat tijgerprintpakken, jaren 80 trainingspakken, kettingen en gekke jassen heel populair zijn. (Bron)
Mocht je carnaval willen vieren en ben je ook proud-to-be-fout? Check dan vooral onderstaande opties:
Voor vrouwen met een goed figuur, of nog fouter, juist niet:
Meer informatie.
Voor de meer comfortabele (en koud-weer-proof) wat-nou-fout-trainingspakken liefhebbers:
Meer informatie.
Met bijpassende foute man:
Meer informatie.
Zeer populair bij mannen is ook Peaky Blinders (van de Netflix-serie):
Meer informatie.
En je kunt natuurlijk ook altijd nog kiezen voor een Middeleeuwse ‘trend’ (komt niet elke trend weer eens terug?). Ga als heks of duivel.
Of voor je kind, dit klassieke narrenkostuum:
Meer informatie.
Dan hebben we nog de zelf-maak-trend. Ik begrijp dat vooral in Zuid-Limburg veel mensen, voornamelijk 40 plussers, zelf hun kostuums maken. Respect! Feestwinkels in deze regio verkopen er prachtige stoffen, knopen etc. om je mee uit te leven. Het leuke is dat je een echt uniek stuk hebt. Wel voorwaarde dat je handig bent met de naaimachine en de nodige tijd beschikbaar hebt.
Duurzaamheid
Graag voeg ik aan dit geheel nog een, voor mij persoonlijk, belangrijke tip toe. Er zijn ook duurzamer alternatieven voor ‘een nieuw pak kopen’.
Je kunt tweedehands winkels of Marktplaats afstruinen voor leuke hergebruik kostuums. Of, voor de zelf-makers: gebruik in plaats van de stoffen uit de feestwinkel (vaak van polyester, wat synthetisch is) bijvoorbeeld stoffen van biologisch katoen. Gangbaar katoen wordt veel bespoten met bestrijdingsmiddelen. Biologisch katoen is schoner voor de grond, het water en de mensen die op de katoenplantages werken.
Inmiddels kun je online prachtige biologische stoffen vinden, in effen kleur of met leuke prints. Ook biologische wol en garen van biokatoen zijn verkrijgbaar. Zo heb ik zelf een (ik zeg het eerlijk, ik kan nauwelijks breien, dit is mijn eerste probeersel) sjaal gebreid van biologische schapenwol uit Duitsland, ook nog geverfd met plantaardige verfstoffen. Geen kinderhandjes, weinig transportkilometers, geen gif.
Voelt toch goed, om met een crea-bea actie ook nog een beetje verantwoord bezig te zijn!
Check voor mooie biologische stoffen bijvoorbeeld onderstaande webwinkels:
- www.hazeltjes.nl
- www.biostoffen.nl
- www.purecoverz.nl
- www.ecotex.nl
Voor alle zelf-makers, proud-to-be-fouters en lieflijke lieveheersbeestjes. Veel succes en plezier! En voor de haters of geïnteresseerde toeschouwers, toch ook.
Ik ben erg benieuwd: (Hoe) vier jij carnaval?
Meer feestdagen.
Uitgelichte afbeelding: 123RF.com
Dit artikel bevat affiliatelinks.
what do you think?