Wereld Bijendag. Het is de laatste jaren een veel gebruikte leus: red de bij! Natuurlijk wil bijna iedereen wel gezellig zoemende bijen in een tuin vol bloemen. Of zo’n leuk bijenhotel aan de muur. Maar waarom moeten de bijen eigenlijk gered worden en waarvan? In dit blog vertel ik er meer over.
Waarom zijn bijen belangrijk?
Bijen zorgen voor een groot deel van ons voedsel. Niet omdat honing een essentieel onderdeel van ons menu is, maar omdat ze onze landbouwgewassen bestuiven. Zonder bestuiving zouden wij geen fruit, noten, groenten en bijvoorbeeld ook geen granen kunnen oogsten. Zelfs nu een groot deel van de landbouwgewassen ‘zelfbestuivend’ is, blijven insecten als bijen belangrijk voor de diversiteit en een betrouwbare bestuiving.
In theorie kan je een tomatenplant of een kleine appelboom ook met de hand bestuiven. Misschien heb je dat zelf wel eens gedaan in je moestuin, bijvoorbeeld in een kasje waar geen bijen kunnen komen. Maar bedenk maar eens hoe je dat gaat doen als je er een veld vol van hebt. Daar is geen beginnen aan! Gelukkig heeft de natuur daar dus een hele goede oplossing voor. De bijen!
Welke soorten bijen zijn er?
De meest bekende bij is waarschijnlijk de honingbij. Deze komt in Nederland eigenlijk niet meer in het wild voor, maar wordt door imkers gehouden in speciale bijenkasten of -korven. Het doel hiervan is vaak om honing te oogsten, maar de bijen worden ook actief ingezet in bijvoorbeeld boomgaarden.
Naast de bekende honingbij zijn er nog zo’n 350 andere soorten bijen die in Nederland voorkomen. Misschien heb je wel eens gehoord van metselbijen (waarvoor massaal bijenhotels worden aangeboden met holle stengels als nestmogelijkheid). Ze variëren in grootte van een paar millimeter tot 2,5 centimeter, dus je zult ze op het eerste gezicht lang niet allemaal herkennen als een bij. Sommige leggen hun eitjes graag in holle rietstengels, zoals je ook kan zien in een bijenhotel. Anderen nestelen in de grond, graven een gangetje in een heuvel of bouwen een nest in de muur. Er is zelfs een bij die altijd in een leeg slakkenhuisje nestelt (de gouden slakkenhuis bij).
Hommels vallen onder dezelfde familie als bijen. Zij bestuiven ook volop bloemen en planten en worden ook vaak in kassen ingezet om daar te zorgen voor de bestuiving. In de natuur nestelen zij onder de grond, onder laagjes mos of bijvoorbeeld in de spouwmuur van huizen.
Waar worden de bijen door bedreigd?
Er zijn waarschijnlijk verschillende factoren die bijdragen aan de huidige bijensterfte. Wetenschappers doen al jaren onderzoek naar de verschillende oorzaken, maar er is tot nu toe niet één duidelijke boosdoener aan te wijzen. Waar er eerst veel aandacht was voor de Varroa mijt, die voor veel sterfte onder bijenvolken zorgde, is er sinds een aantal jaren ook meer aandacht voor het gebruik van pesticiden waar bijen aan dood gaan. In eerste instantie bij de natuurorganisaties en consumenten en na veel lobby en protest uiteindelijk ook bij de overheid.
Bij de bestrijdingsmiddelen gaat het met name om pesticiden die als werkzame stof neonicotinoiden bevatten. In 2018 werden er al 3 van deze neonicotinoiden verboden voor gebruik op de velden buiten. Begin 2020 werd er nog een soort verboden die tot nu toe nog wel buiten gebruikt mocht worden. Op zich goed nieuws natuurlijk. Maar de producenten van pesticiden raken nu hun markt kwijt en zitten natuurlijk niet stil. Het is dus nog de vraag wat voor producten er voor terug komen.
Naast de Varroa mijt en de neonicotinoiden, zijn er ook nog een aantal bijenziektes die op dit moment nog de vrije hand hebben. Wanneer een bijenvolk al verzwakt is door een of meer oorzaken, dan wordt het natuurlijk ook nog kwetsbaarder voor andere ziektes en vergiftiging.
Red de bij met deze 5 tips
Je kunt zowel honingbijen als wilde bijen (en ook andere insecten!) op verschillende manieren helpen:
- Gebruik geen pesticiden en ander gif in je tuin of op je balkon. Ook schoonmaakazijn en bijvoorbeeld producten op basis van neem zijn dodelijk voor alle insecten! Heb je last van een plaag, zoals luizen, dan hoef je vaak niet direct in te grijpen. Meestal volgen de natuurlijke bestrijders, zoals lieveheersbeestjes en sluipwespen, vanzelf. Al die luizen zijn voor hen namelijk net een lopend buffet. Hiermee is een plaag binnen een aantal weken vaak vanzelf weer onder controle en groeien je planten er als het ware doorheen. Als ik op mijn kamerplanten een plaag heb, dan zet ik deze gewoon een paar weken buiten (behalve in de winter dan). Vaak is de plaag dan vanzelf verdwenen na een paar weken. Buiten verschijnen er vanzelf natuurlijke vijanden! Je maakt je tuin nog aantrekkelijker voor natuurlijke vijanden door voldoende groen, schuilplaatsen zoals hoopjes met bladeren of insectenhuisjes aan te bieden en door ook een paar struiken te planten als schuilplaats voor vogels die wel wat verse bladluizen of ander gespuis lusten.
- Koop zoveel mogelijk onbespoten, biologische producten. Hiermee steun je een duurzame vorm van landbouw waarin geen gif wordt gebruikt en ook meer aandacht is voor behoud van natuur en andere insecten.
- Denk ook eens aan kleding van biologisch katoen. Ruim een derde van het volume pesticiden dat wereldwijd wordt gebruikt, wordt op katoenplanten gespoten. Niet fijn voor de boeren die vaak zonder bescherming werken, niet fijn voor jezelf en ook niet fijn voor de bijen.
- Tover je tuin of balkon om in een hotel met tankstation voor (solitaire)bijen, hommels en vlinders. Let op! Als je planten bij het tuincentrum koopt zijn deze helaas vaak bespoten met diverse pesticiden waar de bijen alsnog aan kunnen sterven. Kies daarom voor biologisch gekweekte planten of zaai zelf bij-vriendelijke bloemen voor een zomer vol kleur. Lees hier meer over het aanleggen van een bij- en vlindertuin.
- Zorg voor geschikte plaatsen om te nestelen, zodat de bijen zich kunnen blijven voortplanten. Hang bijenhotels op, zodat solitaire (metsel)bijtjes hierin kunnen nestelen. Hiermee draag je bij aan de volgende generatie solitaire bijen. Als je er een koopt, doe dat dan bij voorkeur bij de Bijenstichting. Zij zorgen dat de bijenhuisjes voldoen aan de eisen die de metselbijen er aan stellen. Zo mogen de gaten in het hout niet rafelig zijn. Dit geldt ook voor de bamboestokken. Je hangt de huisjes in het voorjaar op, zodat ze klaar zijn zodra de bijen op zoek gaan naar een nestmogelijkheid. Ook voor hommels zijn speciale huizen te koop.
Ook het vrijhouden van een klein stukje zanderige grond in je gazon of in de border kan nuttig zijn voor bijen die in de grond nestelen. Op het balkon kan je ook een klein kistje met zand vullen.
Hoe draag jij bij aan de leus: red de bij?
Lees ook
- Snijbloemen kweken in de (moes)tuin
- Moestuinieren met kinderen
- Vierkante meter moestuin starten, de voor- en nadelen
- Moestuin tips voor beginners
- Kruiden kweken in de (moes)tuin + tips
- Regenton kopen, met deze tips kies je de beste
Uitgelichte afbeelding: 123rf.com
what do you think?